(Anas platyrhynchos)
Kaczka krzyżówka jest gatunkiem bardzo rozpowszechnionym na całym świecie. W Polsce również występuje bardzo licznie, zasiedlając teren całego kraju. Osiedla się praktycznie na każdych wodach, zarówno słonych jak i słodkich, w miastach jak i terenach dzikich. Można ją spotkać praktycznie przez cały rok i nie przeszkadza jej bliska obecność ludzi. Istotna dla tej kaczki podczas żerowania jest niezbyt duża głębokość akwenu (najlepiej poniżej 1 m), unika ona podadto wód szybko płynących. Istotna dla odbycia lęgów jest bliska obecność wystarczająco obfitej roślinności. Gatunek ten potrafi gniazdować nie tylko na ziemi, ale również daleko od wody np. w lesie, w dziuplach drzew, a w miastach na dachach, pasach zieleni pomiędzy pasami autostrady, a nawet w donicach ozdobnych roślin. Ptaki te prowadzą tryb osiadły jak i wędrowny. W Polsce w zależności od ostrości zimy, szacuje się ich liczebność na od 200 do 500 tys. osobników. Nie jest ona gatunkiem zagrożonym i podlega dosyć intensywnej gospodarce łowieckiej.
Krzyżówka jest najliczniejszym w skali świata gatunkiem “dzikiej kaczki”. Charakteryzuje się: barwnym lusterkiem na skrzydle, sylwetką podczas pływania, ze skośnie uniesionym, a nie poziomo trzymanym ogonem, silnie zaznaczonym dymorfizmem płciowym i sezonowym. Kaczki niechętnie nurkują podczas poszukiwania pokarmu, a jeżeli już muszą to zanurzają pionowo ciało najwyżej do połowy. Do lotu zrywa się bardzo sprawnie, nie potrzebuje tzw. rozbiegania się po powierzchni wody.
Kaczor krzyżówki w szacie godowej ma charakterystyczną czarnozieloną z granatowym połyskiem głowę, oddzieloną od brązowego wola białą obrączką oraz dwa charakterystyczne “loczki” na pokrywach nadogonowych. Samica jest brązowa z drobnym, ciemniejszym rysunkiem. Lusterko u obu płci jest identyczne tzn. granatowoniebieskie, obrzeżone z obu stron biało-czarną lamówką. Kaczory noszą szatę godową od września do czerwca, latem, w szacie spoczynkowej, a od kaczek różni je barwa dzioba (jest on zawsze jednolicie oliwkowozielonkawy z czarnym paznokciem u samca, plamisty brązowopomarańczowy u samic). Masa ciała wynosi od około 0,8 do 1,7 kg (samce są nieco większe), długość ciała to 50-63 cm, a rozpiętość skrzydeł to 80-95 cm.
Kaczki żywią się zwykle zielonymi częściami nasionami roślin wodnych, ale również ziarnami zbóż, żołędziami, małymi owadami, mięczakami czy skorupiakami, a nawet drobnymi płazami i rybami. Krzyżówki przystępują do rozrodu w wieku jednego roku, przy czym łączą się w pary już jesienią i są ze sobą całą zimę. Rozpoczynają lęgi już pod koniec marca i nasileniem na początek kwietnia. Samica składa codziennie po jednym jajku w całkowitej liczbie od 8 do 14 sztuk. W tym czasie kaczka traci cały puch z okolicy brzucha (powstaje całkowicie naga, dobrze ukrwiona tzw. plama lęgowa), która służy do ogrzewania jaj. Puch pozostały w gnieździe, samica wykorzystuje do przykrywania jaj podczas żerowania. Okres wysiadywania jaj wynosi około 27-28 dni, podczas którego samica traci wiele sił. Z racji dużych strat w lęgach, pary przystępują do nich ponownie nawet aż do czerwca.
Późną wiosną, gdy kaczki prowadzą już młode, samce gromadzą się w wybranych starannie miejscach, nieraz oddalonych o kilkadziesiąt kilometrów od miejsc lęgowych, w celu odbycia pierzenia. Miejsca takie muszą mieć atrakcyjne żerowisko, zabezpieczone przed dostępem naziemnych drapieżników oraz umożliwiające wysuszenie ciała. Podczas tego procesu kaczory wymieniają wszystkie pióra, przy czym lotki i sterówki wypadają im w ciągu dosłownie kilku dni i ptaki stają się na 2-3 tygodnie całkowicie nielotne. Po tym okresie samce mają tzw. szatę letnią i od samic różnią się tylko barwą dzioba i nieco ciemniejszym wierzchem głowy.
W tym czasie samice wodzą pisklęta, które samodzielnieją w wieku 8-9 tygodni, a do tego czasu ich śmiertelność wynosi około 20-30%. Dopiero po odchowaniu piskląt, na przełomie lipca i sierpnia, przystępują do pierzenia. Kaczki również w tym okresie są nielotne, a na jesień przystępują do ponownego pierzenia – z szaty spoczynkowej na godową. Podczas tego ostatniego, w całym okresie ptaki są lotne.
Krzyżówki są gatunkiem bardzo socjalnym. W koloniach występuje zwykle 15-25% przewaga samców. Średnia długość życia wynosi ok. 1,5 roku, przy rocznej śmiertelności ok. 50-60%.
Populacja tego gatunku w Polsce utrzymuje się na stałym poziomie z jednej strony dodatni wpływa ma zmiana klimatu (suche wiosny, ciepłe zimy), a ujemny, rosnąca populacja lisa.
Rocznie w Polsce pozyskuje się ponad 100 tys. osobników. Poluje się na nią z podchodu, na wieczornym zlotach, stosuje się również pędzenia, wyłącznie w towarzystwie psa aportera.
Ile żyła najdłużej kaczka krzyżówka w naturze?
Maksymalny stwierdzony wiek kaczki krzyżówki w środowisku naturalnym wynosił 29 lat.
Kaczka krzyżówka nie podlega wycenie medalowej.
